DWANGARBEID IN DUITSLAND
Ted schreef jarenlang voor het blad MusicMaker en was elf jaar recensent voor restaurantgids Lekker. Nauwgezet heeft hij de verhalen van zijn vader over diens Duitse jaren opgetekend. Daarnaast heeft hij veel onderzoek ter plaatse verricht. Dwangarbeid in Duitsland is zijn debuut. Op dit moment werkt hij aan zijn tweede roman.
In mei 1943 vertrekt Jacobus Leonardus (Koos) de Wolf naar Duitsland. Hij is opgeroepen voor de Arbeitseinsatz en heeft daaraan gehoor gegeven om zijn familie niet in gevaar te brengen. Hij wordt tewerkgesteld bij Daimler-Benz in Sindelfingen, een stadje op zo’n 20 km van Stuttgart. Koos deelt zijn barak onder andere met de flamboyante Rotterdammer Dick Binnendijk, de latere impresario van Toon Hermans. Het werk is zwaar en binnen drie weken weet hij eronderuit te komen. Hierna wordt hij tewerkgesteld in een klokkenfabriek. Hij vindt onderdak in het nabijgelegen Böblingen waar hij een relatief aangenaam leven leidt. Regelmatig keert hij terug naar het lager bij Daimler. Daar verkoopt hij voedselbonnen aan zijn vroegere lotgenoten. Alles lijkt hem voor de wind te gaan, totdat ook Koos wordt geconfronteerd met de verschrikkingen die met de oorlog gepaard gaan.
Jacobus Leonardus (Koos) de Wolf volgde zijn vader op in het horlogevak en heeft decennialang een optiek-juwelierszaak gevoerd in Delft en in Nootdorp. Hij heeft levenslange vriendschappen overgehouden met enkele mannen die hij tijdens zijn dwangarbeid heeft leren kennen. In 2019 is Koos overleden. Hij werd 97 jaar.
Als hij na het eten thuiskwam was het heerlijk om nog een wandeling te maken. Je liep de straat uit en had met het strijklicht van de avondzon een prachtig uitzicht over de velden en het bos richting Holzgerlingen. Soms kwam hij Schuster tegen wanneer die bezig was in zijn tuin. Pas als het echt ging schemeren zocht hij de beschutting van het huis weer op. Een keer was hij op de open vlakte gebleven tot na zonsondergang. Liggend op zijn rug had hij naar de honderden sterren gekeken in de wetenschap dat deze idylle ruw verstoord zou kunnen worden door het luchtalarm met de daaropvolgende formaties bommenwerpers. Maar er gebeurde niets. Een uur lang was hij zo blijven liggen, mijmerend over de tijd die achter hem lag en fantaserend over de tijd die komen zou.
Fragment uit Dwangarbeid in Duitsland